Centri civilnih inicijativa (CCI) danas su u Sarajevu predstavili rezultate istraživanja koje je provedeno u okviru šire kampanje „Mapiranje nelegalnih deponija – doprinos remedijaciji tla“, a koja ima za cilj doprinjeti učinkovitom upravljanju otpadom, sanaciji i remedijaciji tla kroz uspostavu registra nelegalniih (divljih) deponija u Federaciji BiH.
Na osnovu dobijenih podataka od 56 lokalnih samouprava, te zaprimljenih prijava građana putem besplatnog „zelenog alarma“ (080 05 05 06), Centri civilnih inicijativa (CCI) su od početka oktobra 2018. godine, evidentirali 1.426 lokaliteta divljih deponija širom Federacije BiH, na kojima je deponovano oko 5,5 miliona m3 otpada. Sa stanovišta vrste otpada najveći broj divljih deponija sadrži miješani otpad (skoro 60%) i kućni otpad (oko 35%). Zahvaljujući prijavama građana putem „zelenog alarma“ evidentirano je i 26 lokacija divljih deponija uvedenih kao nova kategorija „otpad animalnog porijekla“. Dalja analiza podataka je pokazala da je oko 90% divljih deponija i dalje aktivno što znači da se još uvijek nelegalno odlaže otpad na te lokacije. Pored njih postoji i određeni broj deponija koje su neaktivne, nalaze se u prirodi, ali se na njih više ne odlaže otpad (4%), dok je vrlo mali broj deponija saniran, tek 6%.
Stanje do kraja maja 2019.godine nije se značajnije promijenilo. Prema prikupljenim podacima od 35 lokalnih samouprava, do kraja maja 2019.godine sanirano je 163 divljih deponija od kojih su 82, polovina njih ponovo postale aktivne. Od posmatranih lokalnih samouprava, samo njih 14 su planirali sredstva u budžetu za 2019.godinu za uklanjanje i sanaciju divljih deponija. Planirani iznos sredstava u budžetu za 2019. godinu za sanaciju divljih deponija u 14 lokalnih samouprava iznosi oko 800.000 KM.
Glavni uzroci nastanka divljih deponija su niska ekološka svijest građana, nedovoljan procenat organizovanog prikupljanja komunalnog otpada iz ruralnih sredina, nedovoljni kapaciteti za sortiranje komunalnog otpada na mjestu nastanka, nedostatak provedbenih propisa za posebne kategorije otpada i izostanak sankcija za prekršitelje. Postojećom zakonskom regulativom, prije svega Krivičnim zakonom Federacije BiH i Zakonom o upravljanju otpadom u Federaciji BiH, jasno su propisane radnje koje se smatraju krivičnim djelom protiv okoliša, kao i sankcije za pravne i fizičke osobe koje nelegalno odlažu otpad u okoliš.
Na osnovu dobijenih podatka od deset kantonalnih tužilaštava za protekle tri godine (2016-2018. godina) pokrenuto je 22 postupka zbog ugrožavanja okoliša otpadom. Od 22 pokrenuta postupka, u posmatranom periodu samo u jednom slučaju izrečena je sankcija, jedno pravo lice je kažnjeno novčanom kaznom. Krivičnim zakonom Federacije BiH za ugrožavanje okoliša otpadom propisana je novčana kazna ili kazna zatvora do tri godine. Glavni razlozi neprijavljivanja prekršitelja inspekcijskim organima od strane građana su neinformisanost građana, strah od mogućeg konflikta sa prekršiteljem i nepovjerenje u inspekcijske i pravosudne organe.
Zbog svega navedenog, potrebno je povećati odgovornost svih u lancu upravljanja otpadom, te unaprijediti sistem prijavljivanja nelagalnog odlaganja otpada kroz stalne edukacije i veću koordinaciju između građana, inspekcijskih i pravosudnih organa.
